Akciğer Kanserinin Erken Tanısında Balgam Sitoloji

Akciğer kanseri, gelişmiş ülkelerde, erkeklerde en sık, kadınlarda meme kanserinden sonra ikinci sıklıkta ölüme neden olan kanserdir. En sık 40-70 yaş arasında görülür. Sigara içen insanlar, akciğer kanseri için en büyük risk altında olanlardır. İçilen sigaranın miktarı ve süresi ile kanser gelişme riski doğru orantılı olarak artar (Şekil 1-2). Tüm akciğer kanserlerinin % 87’si sigara içmeye bağlı olarak gelişmektedir. Diğer önemli risk faktörleri; arsenik gibi bazı kimyasallara, asbest ve radyasyona uzun süre maruz kalmaktır. Bu faktörler de kanser yapıcı etkisini özellikle sigara içenlerde daha fazla gösterir.



Şekil 1: Sigara içen bir insanın akciğeri.





Şekil 2: Sigara içmeyen sağlıklı bir insanın akciğeri.



Akciğer kanseri ile mücadelenin en iyi yolu sigara içmemektir. Lütfen sigara içmeyiniz, içiyorsanız bırakınız, içmiyorsanız başlamayınız, içen yakınlarınıza bıraktırınız.
Akciğer kanseri için alınabilecek ikinci önlem de erken tanıdır. Akciğer kanserinin herhangi bir erken belirtisi yoktur. Bu nedenle klinik olarak ortaya çıkmadan önce yıllarca büyümesini sürdürür. Akciğer kanseri çoğu olguda tanı konduğunda metastaz yapmış (başka organlara yayılmış) olduğundan başarılı bir tedavi için geç kalınmış olmaktadır. Akciğer kanserinin belirtileri sık tekrarlayan bir soğuk algınlığında görülen belirtilere benzediğinden hastalar böylesine kötü bir olasılığı akla getirip de doktora gitmeyi düşünmemektedir. Ancak, son zamanlarda bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme ile erken tanılar konabilmektedir. Bununla beraber, bu yöntemler, pahalı yöntemler olup, tarama testi olarak kullanılmaları mümkün değildir. Bu nedenle, henüz belirti veya rahatsızlık vermeyen bir akciğer kanserinin erken tanısı, ancak, balgam sitoloji (smear=yayma) ile mümkündür.
Akciğer kanserinin %70’i akciğerin merkezinde (bronşlarla ilişkili) gelişir (Şekil 3). Balgam sitoloji incelemesinde bu kanserlerden dökülen hücreler saptanabilir. Akciğerin merkezinde gelişen kanser tipleri sigara ile en çok ilişkili olarak gelişenlerdir. Bu nedenle, sigara tiryakilerinin balgam sitoloji testi yaptırmaları bu kanserlerin erken saptanmasında ve cerrahi tedavi şansının kaybedilmemesinde önemlidir.





Şekil 3: Akciğer kanserinin bronşlara (hava yolu) yakınlığı. Kanser hücreleri bronşlara girerek balgama karışmaktadır.

Akciğer kanserinden ölüm, tanıdan sonraki 5 yıl içinde % 94 oranında olmaktadır. Ancak, eğer kanser küçük hücreli tip dışındaki kanserlerden biri ise, henüz yayılmadan saptanmış ise ve çapı 3 cm'den küçük ise, cerrahi tedavi sonrası hastaların % 75’inden fazlası 5 yıllık yaşam şansına sahip olmaktadır. Bu nedenle akciğer kanserinde erken tanı çok önemlidir.
Balgam sitoloji testi, 3 ayrı günde ve sabahın ilk balgamı alınarak yapılmalıdır. Balgam, patoloji laboratuarına bir plastik kap içinde taze olarak getirilebilir. Ayrıca, balgamı etil alkol içeren bir kaba koyarak getirmek de mümkündür (Şekil 4). Balgam patoloji laboratuarına getirmek üzere yola çıkana kadar buzdolabında bekletilmelidir.



Şekil 4: Smear kabı.

Balgam sitoloji ile sadece akciğer kanserinin tanısı değil, akciğerin mantarlar ve parazitler gibi bazı mikrobik hastalıklarının tanısı da konabilmektedir.